Mae Gogledd Cymru yn adeiladu model hydrogen sy'n gweithio'n lleol

Yn Uchelgais Gogledd Cymru, rydym yn cefnogi datblygu'r hwb fel prosiect yng Nghynllun Twf Gogledd Cymru – sy'n fuddsoddiad o £1 biliwn i economi'r rhanbarth, ac mae £240m ohono yn cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU. Mae ein rôl ehangach hefyd yn cynnwys cyflawni cynlluniau ynni ardal leol a chynllunio trafnidiaeth rhanbarthol, a chydlynu'r Bartneriaeth Sgiliau Rhanbarthol sy'n helpu i baratoi pobl ifanc ar gyfer gyrfaoedd – gan gynnwys mewn diwydiannau carbon isel, fel hydrogen. Mae hyn i gyd wedi'i gysylltu'n uniongyrchol â'r cyfle a gyflwynir gan Hwb Hydrogen Caergybi. 

Bydd yr hwb yn defnyddio trydan adnewyddadwy o isadeiledd llif llanw Morlais oddi ar arfordir Ynys Môn i gynhyrchu hydrogen gwyrdd i'w ddefnyddio mewn trafnidiaeth a sectorau eraill sy'n anodd eu datgarboneiddio. Mae hyn ar ben ei hun yn arwyddocaol. Ond yr hyn sy'n gwneud y prosiect yn arbennig o werthfawr yw'r model y tu ôl iddo, yn y ffordd y mae'n cael ei strwythuro a phwy y mae wedi'i gynllunio i fod o fudd iddynt. 

Mae Morlais yn eiddo i ac yn cael ei weithredu gan Menter Môn Morlais Cyf, is-gwmni i Menter Môn Cyf sy'n fenter gymdeithasol a sefydlwyd 30 mlynedd yn ôl i sicrhau budd economaidd ac amgylcheddol i bobl yn Ynys Môn ac ar draws gogledd Cymru gyfan. Mae hynny'n golygu bod yr ynni a ddefnyddir i bweru'r hwb yn cael ei gynhyrchu'n lleol ac yn eiddo i'r gymuned. Mae'r cyfleuster hydrogen ei hun yn cael ei ddarparu trwy fenter ar y cyd rhwng Menter Môn a Hynamics, is-gwmni i EDF. Mae'n fodel sy'n dod â mewnwelediad lleol ynghyd ag arbenigedd technegol, ac yn dangos nad oes angen i gymunedau aros am fuddsoddiad allanol – gallant arwain neu gyd-ddatblygu isadeiledd ynni pwysig eu hunain. 

Mae'r math hwn o fodel perchnogaeth yn llai cyffredin mewn prosiectau ynni yn y DU, yn enwedig y rhai sy'n cynnwys technolegau mwy newydd fel hydrogen. Ond mae'n cyd-fynd yn uniongyrchol ag uchelgais Llywodraeth Cymru i weld un gigawat o gapasiti ynni adnewyddadwy lleol yn ei le erbyn 2030. Yn y cyd-destun hwnnw, mae cynllun Caergybi nid yn unig yn amserol – mae'n glasbrint posibl i ranbarthau eraill sy'n ceisio cyfuno cyflawni carbon isel â budd lleol. 

Gellid teimlo'r effaith ymhell y tu hwnt i'r safle ei hun. Os bydd sefydliadau ledled y rhanbarth yn dechrau archwilio hydrogen fel rhan o'u gweithrediadau – o fflydoedd trafnidiaeth i offer a pheiriannau – bydd hyn yn agor cyfleoedd pellach ar gyfer seilwaith ail-lenwi, storio a datblygu'r gweithlu. Dyna pam fo codi ymwybyddiaeth o'r prosiect mor bwysig. Trwy annog sgyrsiau rhwng defnyddwyr posibl a phartneriaid y prosiect nawr, gallwn helpu i sicrhau bod y gefnogaeth gywir yn ei lle pan fydd yr hydrogen ar gael. 

I ogledd Cymru, mae'r hwb yn gyfle i ddangos yr hyn y gall y rhanbarth ei gynnig, nid yn unig o ran adnoddau naturiol, ond hefyd oherwydd cryfder ei bartneriaethau ac uchelgais ei gymunedau. Mae'n dangos nad yw arloesi yn ymwneud â thechnoleg yn unig. Mae hefyd yn ymwneud â pherchnogaeth, cyflenwi a budd. Bydd Hwb Hydrogen Caergybi yn dod â'r elfennau hyn at ei gilydd mewn ffordd sy'n gallu bod yn enghraifft wych ar gyfer prosiectau ynni carbon isel eraill yng Nghymru a thu hwnt. ⁠